Amatora yatuma Congo itera intambwe itaragerwaho mu bihugu byo mu karere yatangiye

Guhererekanya ubutegetsi mu mahoro, ni intambwe itegerejwe nk’igitangaza mu bihugu bya Afurika, iyi ntambwe ishobora kugerwaho muri Congo kikaba igihugu kibimburiye ibindi mu karere.

Iyi ntambwe yaba igezweho mu karere yashobotse ku bihugu bibiri byonyine mu karere; ibyo ni Kenya ikesha uyu murage Jomo Kenyatta na Tanzania iwukesha Mwalimu Julius Nyerere. Mu bindi bihugu usanga bamwe bajyayo bakoze Coup d’etat imena amaraso, kwegura kwa bamwe, kwisunga amasezerano n’ibindi.

Iri hererekanya muri Congo ryagerwaho mu gihe amatora ya perezida wa Repubulika yatangiye muri Congo Kinshasa yaba akozwe mu mahoro, maze hakabaho guhererekanya ubwo butegetsi. Yaba ari intambwe itewe muri iki gihugu yo guhererekanya ubutegetsi mu mahoro kuva iki gihugu cyabona ubwigenge mu 1960.

Aya matora yari amaze gusubikwa mu gihe cy’imyaka ibiri muri iki gihugu kiza mu mwanya wa kabiri mu bunini muri Afurika.

Batatu bahabwa amahirwe yo kuza imbere mu matora

Abantu bakabakaba miliyoni 40 ni bo biyandikishije gutora usimbura Perezida Joseph Kabila uri ku butegetsi kuva mu 2001, akaba atari mu bitoza.

Aya matora yaranzwe n’ibibazo by’umutekano muke waturutse ku ngingo y’ulo abasaga miliyoni n’ibihumbi 300 babujijwe kwitabira aya matora.

 

Kuwa Gatandatu, abakandida bahanganye muri ayo matora banze ko bumvikana ku tangazo risaba  kugabanya imishyamirano imbere y’uko amatora aba.

Amatora yatanguye saa 05:00 (04:00 GMT, ku isaga ngengamasaha) akaza kurangira saa kumi n’imwe zo muri Congo.

Amatora abaye byifashe gute?

Kuva mu 1960 muri iki gihugu ntabwo haraba igikorwa cyo guhererekanya ubutegetsi mu mahoro. Perezida uriho ubu, Joseph Kabila, yasimbuye se Laurent Kabila wishwe mu 2001, ariko akaba ataritoje mu buryo bwemewe n’itegeko nshinga.

Kabila yagombye kuba yaravuye ku butegetsi mu myaka ibiri ishize, ariko amatora yagiye yigizwa inyuma, kubera akanama gashinzwe kuyategura kavuga ko kagikeneye umwanya wo kwandika abazatora.

Iyo ngingo yatumye haba ibibazo by’umutekano muke, mu gihe abatavuga rumwe na leta bashinja Joseph Kabila kugerageza kuguma ku butegetsi.

A woman prays during a mass for a peaceful elections at the Notre Dame de Kinshasa cathedraKuwa Gatanadatu habaye misa yo gusaba ko amatora yaba mu mahoro i Kinshasa ku murwa mukuru

Mu cyumweru gishize, matora yigijwe inyuma kandi imisi indwi, kubera ingorane yo gukwiragiza ibikoresha mu bibanza vy’amatora.

Ibi vyose bikaba vyashitse inyuma y’aho ibihumbi n’ibihumbi vy’amamashini azokoreshwa mu gutora – akorshejwe incuro ya mbere muri ico gihugu – ahiriye ku mugwa mukuru i Kishasa.