Abakuru b’ibihugu bya Afurika batumweho na Biden, “bagiye guhabwa amasomo” ?

Abakuru b’ibihugu bya Africa barimo kwerekeza i Washington mu nama yiswe US-Africa summit batumiwemo na Perezida Joe Biden.

Iyi nama y’iminsi itatu izatangira kuwa kabiri igamije kwerekana ubushake ubutegetsi bwa Biden bufite bwo gukorana na Africa, nk’uko abayitegura babivuga.

Abakuru b’ibihugu 49 hamwe n’umukuru wa komisiyo y’ubumwe bwa Africa, Moussa Faki Mahamat, baratumiwe.

Abakuru b’ibihugu bya Mali, Guinea, Sudan na Burkina Faso ntibatumiwe kuko byahagaritswe mu bumwe bwa Africa. Eritrea nayo ntiyatumiwe kuko Amerika iyifata nk’ubutegetsi bwigometse.

Abategetsi banyuranye ba Africa bakomeje gutangaza kuri Twitter ko bahagurutse berekeza i Washington.

Gusa nka Perezida Emmerson Mnangagwa ntaho ari bujye kuko akiri ku rutonde rw’abafatiwe ibihano na Amerika aregwa guhonyora demokarasi n’uburenganzira bwa muntu.

Abandi batahaboneka barimo Perezida wa Sudani y’Epfo wohereje intumwa, na Minisitiri w’intebe wa Ethiopia biteganyijwe ko yohereza perezida w’icyubahiro w’icyo gihugu madamu Sahle-Work Zewde.

Guhangana n’Ubushinwa n’Uburusiya?

Perezida Museveni, wakunze kuvuga ko Amerika nta masomo igomba kumuha, yerekeje i Washington muri US-Africa Summit

Leta zunze ubumwe za Amerika, igihugu cy’ubukungu bunini kurusha ibindi ku isi, ziri ku gitutu cyo kwiyegereza Africa, ituwe na kimwe cya gatanu cy’abatuye isi, nyuma y’uko bacyeba bazo nk’Ubushinwa n’Uburusiya bikataje mu kwiyegereza Africa.

Africa niwo mugabane utuwe n’abakiri bato kurusha indi ku isi, nta gushidikanya ko ari isoko rinini, n’imbaraga ku isi mu gihe kiri imbere, ni umugabe kandi ukungahaye ku mutungo kamere.

Ubushinwa busanzwe bukora inama nk’iyi, bumaze kwigaragaza nk’umufatanyabikorwa ukomeye wa Africa, Uburusiya nabwo bwafashe iyo nzira. Ubutegetsi bwa Joe Biden nibwo bwa mbere bwa Amerika butumije inama nk’iyi.

Abategetsi ba Amerika bavuga ko bashaka gukorana na leta za Africa mu ngeri zinyuranye zirimo ubukungu, umutekano, no kurwanya iterabwoba.

Abategetsi ba Africa – nubwo benshi babanye neza n’Ubushinwa n’Uburusiya binyuze mu nama nk’iyi – bazi neza ko hari n’amahirwe mu gukorana na Amerika, ntacyo bahombera mu gukorana n’abakeba bombi.

Aloysius Uche Ordu, ukuriye Africa Growth Initiative mu kigo Brookings Institution avuga ko hari byinshi Africa yakungukira mu gucuruzanya, gushora imari, no kugurizwa na Amerika, nk’uko Voice of Amerika ibivuga.

Uyu yongeraho ko vuba aha Amerika yatangaje inyongera ya miliyoni $600 mu kigega cyayo ku iterambere rya Africa, agenewe gufasha ibihugu bikennye.

Bagiye ‘guhabwa amasomo’?

Abategetsi muri White House bavuze mubyo bazaganira n’abategetsi ba Africa harimo kuba bamwe barifashe ku kwamagana intambara Ubusuriya bwashoje kuri Ukraine.

Bimwe mu bihugu byo mu karere, nk’u Burundi, Tanzania na Uganda byagiye byifata ku myanzuro Umuryango w’Abibumbye yafatiye Uburusiya.

Abategetsi benshi ba Africa bagiye bumvikana bavuga ko Amerika cyangwa ibihugu by’iburengerazuba bitagomba “kubaha amasomo” ya demokarasi no kubahiriza uburenganzira bwa muntu.

Abategetsi bamwe bari kujya i Washington bashinjwa guhonyora demokarasi, bahindura itegeko nshinga ngo bagume ku butegetsi, abandi gukandamiza uburenganzira bwa muntu bibasira abatavuga rumwe nabo mu buryo bugera no ku kubafunga cyangwa no kubica.

Ikigo Human Rights Watch cyasabye White House ko uburenganzira bwa muntu buba izingiro ry’iyi nama batumijemo abategetsi ba Africa.

Umwe mu bategetsi muri White House yabwiye Voice of America ko Perezida Biden “atazatinya kugaruka kuri izi ngingo n’umutegetsi wese w’ahandi ku isi”.

Inkuru The source post ikesha BBC